Kaplica w Brzozowie

Brzozów, miejscowość położona kilkanaście kilometrów na północ od Sochaczewa kojarzy się głownie z okazałym kościołem parafialnym z 1857 roku. Innym skojarzeniem jest operacja „Jacket” ( lądowania polskich spadochroniarzy ) z 27 na 28 grudnia 1941 roku. Tymczasem jest jeszcze jedno miejsce, bez którego ( przynajmniej dla mnie) obraz Brzozowa byłby bardzo niepełny.

Nim jednak zdradzę, co to za miejsce, słów kilka o historii Brzozowa. Wszystko wskazuje na to, że zawdzięcza on swoja nazwę o brzóz, których w dawnych stuleciach można było spotkać tu bardzo dużo. Tutejsza parafia powstał w czasach pierwszych Jagiellonów ( 1387) staraniem biskupa poznańskiego Mikołaja, który wydzielił ją z dawnej parafii Iłów. Zagadką jest fundator pierwszej drewnianej świątyni; nie wiadomo do końca również, czy opisywany w 1603 roku przez biskupa poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego kościół jako „ (…) źle pokryty, walący się z dachem przeciekającym” był tym pierwszym kościołem istniejącym w Brzozowie. Od lat 60. XIX wieku parafia brzozowska należała do dekanatu sochaczewskiego. Celowo tą krótką opowieść o historii Brzozowa sprowadziłem do spraw „kościelnych” bowiem będzie ona pomocna w opisie wspomnianego we wstępie miejsca. W drugiej połowie dziewiętnastego stulecie stan kościoła parafialnego w Brzozowie był na tyle zły, ze zdecydowano się zbudować nowy kościół, tym razem całkowicie murowany. Powstała na planie krzyża wpisanego w prostokąt świątynia wznoszona była w latach 1852-1857 z inicjatywy hrabiego Józefa Kalassantego Ciechomskiego. Wedle podań, hrabia chcąc ożenić się z Ludwiką Korotyńską, która przynależała do jego rodziny(!) musiał uzyskać zgodę ówczesnego papieża Piusa IX. Na samej zgodzie się nie skończyło, bo hrabia musiał sfinansować budowę nowej świątyni. I tak też się stało. I tak dochodzimy do bohaterki tej opowieści…

fot M. Orzechowski

Właściwie to dobrze widać ją tylko kilka miesięcy w roku; przy ostrym zakręcie drogi prowadzącej z Sochaczewa do Gąbina, na północ od pozostałości parku dworskiego w Brzozowie znajduje się niewielkie prostokątne wzniesienie porośnięte starymi akacjami i klonami. W jego centrum jest niewielki budynek, który gdy drzewa mają liście jest prawie nie widoczny z zewnątrz. O jego istnieniu nie informuje żadna tabliczka. To kaplica grobowa rodziny Ciechomskich. Ufundowano ją w 1860 roku. Budynek powstał na planie prostokąta, przykryty dwuspadowym blaszanym dachem. Na ścianie wschodniej i zachodniej znajdują się po dwa małe okna, tuż pod linia dachu. Podobnie jak oba tympanony otacza je ozdobny gzyms. Wejście jest orientowane na południowy zachód i odtacza je niewielki portal. W tympanonie nad wejściem znajduje się tablica z inskrypcją „Grób Rodziny Ciechomskich 1860” oraz na szczycie metalowy, bardzo piękny krzyż, zaś od strony północnej we wnętrzu tego tympanonu inskrypcja z datą „1860”.

fot M. Orzechowski

fot M. Orzechowski

Kaplicę wzniesiono z czerwonej cegły, była otynkowana, choć dziś po tynku pozostały niewielkie ślady. Gdy po raz pierwszy pojawiłem się w tym miejscu, pierwotna ciekawość i zachwyt tym miejscem zostały zastąpione smutkiem; kaplica jak i jej otoczenie wyglądają bardzo źle; wokół porozrzucane betonowe pozostałości ogrodzenia i odpadające tynki, śmieci. Kaplica nigdy nie była remontowana; po II wojnie światowej niszczała i była dewastowana przez okolicznych mieszkańców. Zastanawiałem się na tym jak wyglądały drzwi wejściowe, bo je skradziono, aby dalej kaplicy nie dewastować, wejście zostało zamurowane. Mimo to wandale wybili dziurę w tym nowym murze i dostali się ośrodka pokrywając sprayem ściany. Nie wiadomo jak wyglądało jej wnętrze, czy ściany było pomalowane jakimiś malunkami i ile wewnątrz było tablic epitafijnych. Jedna z nich, znajduje się na terenie wokół kaplicy. Pokrywa ja następująca inskrypcja: „ Juli z Zaborowski Ciechomskiej, urodzonej w 1829 roku w Starym Zaborowie, zmarłej w Brzozowie 5 lutego 1899 roku. R.I.P”. Pierwotnie ta tablica była w kaplicy.

fot M. Orzechowski

Dewastacja kaplicy była na tyle duża, że 1997 roku z inicjatywy księdza proboszcza Zbigniewa Oltona prochy rodziny Ciechomskich złożono w kościele parafialnym, w murowanej ścianie świątyni. Warto by wnętrze posprzątać, wybitą dziurę w murze zamurować. Przydało by się dojazd do kaplicy oznaczyć i należycie opisać to miejsce. Bo jest ono tego warte.

Marek Orzechowski

artykuł ukazał się również w Expressie Sochaczewskim