Historia dawnej komendy

W połowie wakacji sochaczewscy policjanci przenieśli się do długo wyczekiwanej nowej komendy przy ul. 1 Maja. Tym samym opuścili budynek, który służył im za siedzibę przez kilkadziesiąt lat. Ile dokładnie, trudno dziś ustalić.

Dawna komenda przy ul. Warszawskiej 23 mieściła się w budynku, który powstał jako kamienica mieszkalna i nie był przystosowany do potrzeb policji. Daty wybudowania kamienicy nie udało nam się ustalić. Wiadomo na pewno, że jej fragmenty uwiecznione zostały na zdjęciach z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, a wzmianki o mieszkających tam ludziach pochodzą nawet z lat 20. XX w.

Pierwsi właściciele

Pierwszymi znanymi właścicielami kamienicy byli członkowie pochodzącej z Niemiec rodziny Prause. Tuż przed wojną Juliusz Prause wraz ze swoim bratem Alfredem prowadzili na parterze tej kamienicy piekarnię.

Z „Pocztu Burmistrzów Sochaczewa”   Bogusława Kwiatkowskiego   dowiadujemy się, że Juliusz Prause przeszedł do historii naszego miasta, gdy tuż po wybuchu wojny został mianowany komisarycznie burmistrzem Sochaczewa. O jego działalności świadczą liczne zachowane dokumenty. To Prause sporządził zachowaną do dzisiaj listę sklepów, których właścicielami byli Żydzi, zwracał się do Rady Żydowskiej o wyznaczenie robotników do prac porządkowych, informował poprzez obwieszczenia o zapisach na kartki żywnościowe, to on podał do publicznej wiadomości informację o utworzeniu, a następnie poszerzeniu żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej (getta) w Sochaczewie w 1941 roku.

Prause cieszył się przy tym dobrą opinią wśród podległych urzędników, jako człowiek uczciwy i dobroduszny. W 1942 roku władze niemieckie dokonały zmiany na stanowisku burmistrza. Polegała ona na przeniesieniu Juliusza Prause do Żyrardowa, a tamtejszego burmistrza do Sochaczewa. 14 marca 1943 roku Prause został wyznaczony do odbycia służby wojskowej w Wehrmachcie i trafił na front wschodni, czego powodem mógł być fakt, że niezbyt gorliwie angażował się w akcje skierowane przeciwko Polakom.

Policyjne archiwa

Co ciekawe, rok 1942 figuruje w archiwach policyjnych jako data wybudowania dotychczasowej siedziby sochaczewskiej komendy. Te same archiwa datują oficjalne przekazanie budynku pod siedzibę milicji na rok 1962. Istnieje tam też wzmianka, że w roku 1993 budynek został rozbudowany.

Faktycznie przed rokiem 1942 kamienica przy Warszawskiej już istniała. Przed wojną siedzibą sochaczewskiej policji był budynek przy 1 Maja 19 (ówczesna ul. Piłsudskiego), w którym dziś mieści się bank Pekao S.A. Pracujący tam funkcjonariusze otrzymali tuż po wybuchu II wojny światowej rozkaz ewakuacji na wschód. Ich miejsce zajęła Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa, czyli tzw. „policja granatowa”, organa policyjne będące częścią administracji III Rzeszy.

Posterunek Policji w Sochaczewie – okres międzywojenny (zdjęcie ze zbiorów MZSiPBNB)

Okres międzywojenny – wnętrze komendy policji.

Jak wynika z opracowania Leszka Nawrockiego „Z dziejów Policji na terenie powiatu sochaczewskiego”, okupant sukcesywnie zwiększał liczbę funkcjonariuszy służących w powiecie sochaczewskim. W 1942 roku wzrosła ona do 158 i dotychczasowa siedziba stała się najpewniej niewystarczająca, co uzasadniało przeniesienie policji do budynku przy Warszawskiej 23. Jak już wiemy, przeprowadzka zbiegła się z przeniesieniem do Żyrardowa jej ówczesnych właścicieli – rodziny Prause.

Policja była tam od zawsze

Właściwie wszyscy żyjący dziś w Sochaczewie mieszkańcy są zgodni, że odkąd sięgają pamięcią milicja, a potem policja, mieściła się przy Warszawskiej. Ani jedna, ani druga formacja niewiele miała wspólnego z organami powołanymi przez okupanta, zresztą „granatową policję” ostatecznie zlikwidowano Dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 15 sierpnia 1944. Na podstawie Manifestu Lipcowego z tegoż roku powołana została Milicja Obywatelska, z tym że w szeregi MO nie mogli wchodzić „policjanci granatowi”. Zasilili ją głównie działacze PPR i PPS, byli partyzanci z Armii Ludowej i Gwardii Ludowej, żołnierze Wojska Polskiego, oraz częściowo członkowie AK – zatem jedynym co łączyło obie formacje była kamienica przy ul. Warszawskiej.

Formalnie   Milicja Obywatelska zajęła opisywany budynek w 1962 roku. Trudno jednak sobie wyobrazić, żeby przez prawie 20 lat nie istniała w Sochaczewie żadna formacja porządkowa. W 1975 roku, działająca przy Warszawskiej Komenda Powiatowa MO została przemianowana na Komendę Rejonową MO. 6 kwietnia 1990 roku Milicja Obywatelska została rozwiązana, na jej miejsce powołano Policję, ale siedziba się nie zmieniła. Od 1 stycznia 1999 roku, po kolejnej reformie administracyjnej, budynek stał się siedzibą Komendy Powiatowej Policji. Tę funkcję pełnił aż do lipca tego roku. Obecnie kamienica przy ul. Warszawskiej znajduje się w zasobach Skarbu Państwa i nie ma jeszcze planów co do jej dalszego wykorzystania.

Sebastian Stępień

Wiosna 2017 roku. Powstaje nowa komenda policji w Sochaczewie